منطقـه به منطـقه؛آرزوهای بربادرفته!

تجارت جهانی / نوشین مصطفوی: بسیاری از کارشناسان معتقند که مناطق آزاد در سال های اخیر، رشد و توسعه مطلوبی نداشته اند و به یک سری از اهداف پیش بینی شده خود دست پیدا نکرده اند بنابراین بهتر است به جای افزایش مناطق آزاد در کشور به فکر توسعه و رشد اقتصادی مناطق موجود باشیم به هر حال، تا اردیبهشت سال جاری، هفت منطقه آزاد چابهار، کیش، قشم، اروند، ارس، انزلی، شهر فرودگاهی امام و ماکو در کشور فعال بودند که این شمار مناطق آزاد به 15 منطقه افزایش یافته است. «تجارت جهانی» برای بررسی آخرین تحولات در مناطق آزاد با سیده فاطمه مقیمی، عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی تهران و کارآفرین برتر جهان اسلام و آسیاپاسفیک ، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی تهران گفتگویی داشته که در ادامه از نظر می گذرد:

[highlight color=”orange”]به نظر شما ، دلایل اصلی ناکامی مناطق آزاد ایران به دستیابی اهداف تعیین شده، چیست؟[/highlight]

در یک برنامه توسعه محور ،شرایطی را اعلام می‌کنند که آن شرایط باید در در مقاطع زمانی تعیین شده محقق شود و زمانی که دستیابی به آن اتفاق نمی‌افتد، قطعا بحث «انحراف از معیار» مطرح می شود. مناطق آزاد باید برای رشد به شرایطی که در اقتصاد پیش بینی شده و توسعه کاری که برنامه ریز شدهT زمانبندی لازم را رعایت میکردند اما متاسفانه این کار انجام نشد.بعضی از شرایط مثل ممنوعیت برخی از معاملات یا تسهیلات مربوط به رشد اقتصادی در آن مناطق باید در برنامه هدف بندی و زمان بندی شده شکل می‌گرفت و این امر محقق نشد.
برای مثال تصویر شرکت هایی که فقط از شرایط پرداخت مالیات جدا باشند شاید یکی از مواردی بود که در مناطق آزاد شکل گرفت.واقعیت این است که برای همچین امری در شرایط رشد مناطق آزاد و جلوگیری از بیکاری برای بخشی که پشتوانه اش مناطق آزاد است، محقق شود.متاسفانه در برنامه ریزی های انجام شده این امور، شکل مناسب به خود را تجربه نکرد.

[highlight color=”orange”]اساسا، شرایط انعقاد قراردادهای اقتصادی در مناطق آزاد برای بهبود، چه تغییراتی را باید تجربه کند؟[/highlight]

معافیت لازم یا اینکه در هر صورت، مواردی که بتواند به اشتغال کمک کند.اشتغال در مناطق آزاد فقط برای رشد این مناطق نیست بلکه برای رشد اقتصادی در داخل کشور یا همان سرزمین اصلی است.چون برخی از ممنوعیت ها در سرزمین اصلی وجود دارد که باید منع رفتارها و موارد مربوطه از مناطق آزاد محقق شود.یکی از عمده ترین مسایل مربوط به جلوگیری از عملیات مالیاتی است که می‌تواند به ممنوع شدن پرداخته های مالیات در رشد اقتصادی مناطق آزاد در جذب نیروی انسانی و رشد آن اثرگذار باشد.

[highlight color=”orange”]هشت منطقه آزاد تجاری در طول سی سال اخیر مشغول به فعالیت بوده اند و هفت منطقه دیگر نیز فعالیت خود را شروع کرده اند؛ اصولا چگونه می توان علاوه بر هم افزایی بین مناطق قدیم و جدید، هر منطقه را بصورت تخصصی در یک زمینه تولیدی، فعال کرد؟[/highlight]

مشروط به اینکه آن منطقه تخصصی ساختارهای مربوط به رشد را دارا باشد می توان این سیاست را اجرایی کرد؛ چشم انداز مناطق آزاد بدون اینکه تحقق موارد مربوط به تصمیم گیری شکل بگیرد، معنا ندارد .یعنی اگر به جای 15 منطقه آزاد فعلی به طور مثال بخواهیم به ۲۵ منطقه تبدیل شود اگر آن رشد لازمه منطقه‌ای شکل نگرفته باشد، اضافه کردن به تعداد مناطق آزاد معنا و مفهوم خود را از دست می‌دهد.محقق شدن ایده آل هوایی که در مناطق آزاد است قطعا باید در طول زمان تعریف شده اش جایگاه پیدا می‌کرد.متاسفانه این امر محقق نشده است.شما اگر قوانین مربوط به تشکیل مناطق آزاد را مطالعه کنید، اتفاقاتی که برای آن مناطق رخ داده است و نرسیدن به آن آمارها،آرزوها و برنامه ریزی که تضمین شده است را بنگرید متوجه خواهید شد که شرایطی که بوده است در واقع شکل و جامه عمل به خود نگرفته است.به همین علت این مناطق رشد و توسعه لازم را نداشته اند.منطقه آزاد فقط به مفهوم تشکیل نیست بلکه مفهموم تشکیل و اجرای برنامه ریزی های لازم بوده است.هیچ گاه از کسانی که متولیان این کار بوده اند خواسته نشده است که به آن ها بگوییم تا به الان چند درصد از آرزوها و برنامه ریزی‌های کاری تان محقق شده است!

[highlight color=”orange”]با توجه به پیوستن ایران به اتحادیه اوراسیا، نقش مناطق آزادی چون چابهار، انزلی و ارس را در این زمینه چگونه ارزیابی می کند؟[/highlight]

ما یک موقعیت سوق الجیشی فوق‌العاده عالی در کشور داریم که باید حتما از این موقعیت ها استفاده شود.اثر گذاری این موقعیت ها باید در شرایط مطلوب شکل می‌گرفت اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد. ما با اینکه در مسیرهای کریدور ی قرار گرفته‌ایم که مهم ترین آن مربوط به اورآسیاست.موقعیت فعال بنادری مانند چابهار می توانست به راستی یک تحول در مسیر ترانزیت شرق و غرب ایفا کند.بنابراین استفاده از این موقعیت و ظرفیت‌ها به صورت معقولانه سامان دهی و اجرایی نشده است.موضوع مهمی که باید به آن توجه شود این است که بدانیم پتانسیل آن منطقه چه بوده است.
از جمله دسترسی به آب های آزاد یا خطوط کشتیرانی که در آن مسیر میتواند بیاید و کالاهای مربوط به ترانزیت شرق و غرب را جابه جا کند.تا به الان دو بار بندر چابهار به عنوان بندر آزاد افتتاح شده اما متاسفانه آن برداشت منطقی که باید از آن شکل بگیرد محقق نشده و آن فرصت هایی که از این بندر نام برده شد، اجرایی نشده است.
امکانات اولیه و امکانات ساخته شده در چابهار در قوانین برای این بندر شکل گرفته است.شاید مهم ترین اصل زیرساخت مربوط به آماده بودن آن حرکت شکل نگرفت. قوانینی که در بخش ترانزیتی ما بتواند حمایت کند و ناوگانی که بتواند در آن مسیر حرکت کند و آمادگی لازم را داشته باشد این موارد در راستایی نبود که ظرفیت استفاده از این بندر و مسیر را محقق کند.

[highlight color=”orange”]هر از گاهی، پیشنهاد وضع مالیات اعم از مالیات بر ارزش افزوده و موارد دیگر در مناطق آزاد مطرح می شود؛ به نظر شما، عدم ثبات قوانین در مناطق آزاد به دلسردی و کم رغبتی سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، منجر نمی شود؟[/highlight]

تمام قوانینی که در بخش مناطق آزاد و همچنین تمام قوانینی که مربوط به رشد اقتصادی است را باید بازنگری کنیم.یعنی عدم ثبات قوانین مالیاتی و برنامه های ترانزیتی به خصوص در منطقه.شاید منطقه ای که عملیات ترانزیت در آن برنامه ریزی و انجام می‌شود یکی از موارد آن این است که قوانین مربوطه به موقع اجرا شود و قابل بهره برداری باشد.
به طور مثال قانون امور گمرکی که می‌تواند بحث های مربوط به ترانزیت کالا را از آن مسیر داشته باشد،اگر شفافیت نداشته باشد صدور بخش نامه ها،آیین نامه و دستورالعمل های جدید و قوانین، مورد سکوت قرار می‌گیرد و اجرایی شدن آن متفاوت می‌شود.
این موارد مسایلی هستند که همیشه در اثر گذاری توسعه اقتصادی یک منطقه و رشد ترانزیتی در منطقه آزاد اثر منفی خود را دارد و عدم ثبات امنیت قوانین از مواردی می‌شود که سرمایه گذاران نسبت به سرمایه گذاری در آن مسیر حداقل دچار تامل می‌شوند واین تأمل باعث می‌شود که اجرایی شدن آن به تعویق بیفتد و در نتیجه برنامه ریزی هایی که مدنظر بوده است، محقق نمی‌شود.